ERKEK SPRİNTERLER İÇİN 100
MT
VERİMİNİN İRDELENMESİ
Tanju Bağırgan
H.Ü SPOR BİLİMLERİ
VE TEKNOLOJİSİ YÜKSEKOKULU
ÖZ: Antrenmancının gerçekleştirilmesi ve verimin
yönlendirilmesi Spor bilimcilerinin ve uygulayıcıların temel sorunlarından
birisidir. Bu sorunun çözümünde değişik verim düzeylerine yönelik modellemeler
kullanılmaktadır. Modellemenin en yoğun
olduğu dallardan birisi de atletizmde kısa mesafe koşularıdır. Bu çalışmada verim düzeyleri 10.4-11.4 (X = 10.88 +
0.3 ) arasında Türkiyeli 22 elit sprinterde 13 verim etmeninin ( 30 m, 40 m, 50
m, 150 m, 200m, Durarak uzun, 3 adım, 5 adım, 10 adım Tam skuat, omuzlama )
anket yardımıyla sorgulaması yapılarak kondisyon ve teknik ağırlıklı bir model de geliştirilmiştir. modelde 100
m verimi=4.095759+0.950952 ( 50 m ) =
0.149280 ( 150 m ) -0.042553 ( Durarak 10 adım ) SH + 0.281859 R2=0.88 P<0.0001 değerleri ile
belirlenmiştir. Diğer modeller ile yapılan karşılaştırmalar modelle belirleyici
olarak sprintte devamlılık ile özel kuvvetin (
Durarak 10 adım ) başat olduğunu göstermiştir.
SUNU:
Yüksek
verim sporunda amaç , bireysel
ya da takım olarak en yüksek verimlere istendik zamanlarda ulaşmak ve bu
verimleri yarışmalarda gerçekleştirmektir. ( Harre 1982,15, Matvejev 1981,74 )
Bu amaca ulaşmak için
somut ve etkili bir biçimde antrenman sürecinin yönlendirilmesi
gerekliliktir.Antrenman biliminde ; Antrenman sürecinin yönlendirilmesi diğer bir değişle de verimin yönlendirilmesi “ Amaca yönelik
bir biçimde planlama , uygulama , denetleme aracılığıyla bütün olanakların
verimin geliştirilmesi için antrenman sürecinde kullanılması (
THIESS/SCHNABEL 1987 , 212 ) olarak
tanımlanmakta ve çeşitli aşamalarda değerlendirilmektedir.
|
ANTRENMAN VE NORMLARIN SAPTANMASI |
ANTRENMAN PLANLAMASI |
|
ANTRENMAN UYGULAMASI |
|
ANTRENMAN VE/VEYA YARIŞMA SONUÇLARI |
||||
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ANTRENMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ |
|
ANTRENMANLARIN DENETİMİ |
||
|
|
|
|
|
|
|
||||
Antrenman
amacının gerçekleştirilmesi ve verimin yönlendirilmesi Sporbilimcilerinin ve
uygulayıcılarının güncel temel sorunlarından birisidir.Bu sorun Spor
Bilimleri'nin değişik alanlarında çeşitli Spor bilimcilerle incelenmiştir. (
Ör.Zasiorski 1967 , Werschonsky 1972 ,
1988, letzelter 1978 ) Spor Bilimleri alanında oluşan bilgiler ışığında 70'li
yıllardan başlayarak bu sorunun çözümünde yüksek verim sporcularının
hazırlanmasına diğer yönden de değişik verim düzeylerine yönelik modellemeler
kullanılmıştır. ( Kuznezow 1979 ) Bu modellerin oluşumunda çoğu yarışma verimi
ve verimi oluşturan etmenlerin niteliği ölçüt olarak alınmıştır. (Bak. Çizelge 2)
Günümüzde
antrenman bilimcileri antrenman
sürecinin düzenlenmesine yönelik ilke olarak yarışma etkinliğinin antrenman
koşullarında modelleştirilmesi gerekliliğini vurgulamaktadır. (Werschonky 1988,
18 tschine 1990,25 )
Bu
bağlamda da antrenman amacının betimlenmesi için öncelikli olarak verim
tanısının gerçekleştirilmesi , diğer bir değişle de sporsal verim için
belirleyici olan bütün özelliklerin saptanması ( H. letzelter 1982,12 )
yapılmalıdır.Böylece verimi belirleyen etmenlerin niteliklerinin saptanması ile
daha güvenilir bir verim öngörüsünün temelleri oluşturulur.Diğer bir değişle de
sporcunun ya da takımın zayıf ya da kuvvetli yönlerinin saptanması yapılır.Bu
saptamaların nitelikli olması için karşılaştırma değerlerine gereksinim
bulunmaktadır.( Letzelter 1978 ,75 ) Çoğu zaman bu değerler antrenörlerin öznel
bakış açıları ve antrenman uygulamalarından kaynaklanan deneyimlere göre
oluşturulmaktadır.Bu öznel görüşlerin nesnel görüşlere dönüşmesi
antrenmanbilimin önemli ödevlerinden
birisidir ve antrenman bilimi açısından değerlerin saptanmasında 3 çeşit norm
biçimi kullanılır ( Letzelter 1978 , H.Letzelter 1982,12 )
1.İdeal
Form :
Dünyanın en iyi sporcularının değerleri ya da kurumsal
olarak oluşturulan değerler (matematik modeller) Örneğin
V.brumelin Durarak dik sıçramada
1.metrenin üzerindeki
değeri.
2,İstatiksel
Formlar: Belirli
bir grubun ortalama değeri (
Örneğin 1 lig
futbolcularının ortalama 30m. koşu değerleri )
3.İşlevsel
( Bireysel ) normlar: Sporcuların
durumlara bağlı olarak saptanan
değerler ( ör.bir sprinterin 50m. derecesi )
Antrenman
uygulamaları için en kullanışlı olan norm istatiksel normlardır.Böylece belirli
bir grubun yarışma ve değerlendirilmesi yapılır.Bu değerlenen sapmalar ile bireysel olarak iyi ve kötü yönleri
belirlenir.Böylece bireysel normlar
saptanarak işlevsel bir biçimde antrenmanın yönlendirilmesi sağlanır.(
H.Letzelter 1982,33 )
Antrenman
sürecinin modelleştirilmesi çeşitli spor dallarında özellikle de c-g-s yöntemi
ile ölçülen spor dallarında somut
olarak kullanılmaktadır.( Bağırgan 1990, 12 , Platonov 1985, 17 )
Modelleştirilmenin en yoğun olduğu spor dallarından birisi de Atletizmdir.Atletizm
alanının değişik dalları için çeşitli modeller oluşturulmuştur. ( Kısnezow 1979
, CHOMENKOW 1982,
Bondarcuk
1984 ) Bu modeller içerisinde kısa mesafe koşuları için olanlar ; kısa mesafe
koşularında verim geliştirmenin diğer dallara göre daha zor ve uzun senelere
bağlı olmasından dolayı ( letzelter 1978,212, Bağırgan 1982 ,5)
Farklı bakış açılarını kapsayan çok
sayıda model önerisi sunmaktadır.(Tabasnick 1981,85,Petrosoki 1986,levcenko
1982, Dintimann 1990) Bunlara karşın ülkemizde 100 m. koşucularına ilişkin
yapılan çalışmalar çok azdır. (Açıkada Alpar 1990,Güngör 1991,Dündar 1991)
Bu
çalışmalarda Açıkada ve Alpar 8 erkek 100m koşucusunu inceleyerek matematiksel
bir model sunmuştur. Göngür'ün (1991) çalışması sprint koşu çalışmalarının uzun
süreli gelişimlerine ilişkin modeller oluşturmaya yöneliktir.Dündar'ın (1991)
çalışması ise sprintte verimi etkileyen sıçrama alıştırmaları üzerine
yaklaşımların değerlendirilmesi üzerinedir.Açıkada ve Alpar'ın modelinin adım
uzunluğu ve sıklığı ilişkisi ve buna bağlı olarak da hız değerleri ilişkisine
dayanması ,Güngör ve Dündar'ın çalışmalarının görgül deneyimlerine bağlı olarak
değerlendirmeyi içermesi ,100 m. koşusunda verim etmenlerinin niteliğini
betimleyici başka çalışmalara gereksinimi getirmektedir.Bu bağlamda da
araştırmamızda erkek sprinterlerde 100m. koşu verimini belirleyen etmenlerin
irdelenmesi ve olası modellemesini oluşturma amaçlanmıştır.
100
m. koşusunda verimi belirleyen verim etmenlerinden en önemlileri kondisyon ve
tekniktir. (letzelter 1980,12 ) Taktik 100 m. koşusunda önemsizdir. Bunun
yanında psikolojik ve yapısal özellikler ve çevre koşullarının etkinliği
bilinçli olarak araştırmamızda gözardı edilmiştir. Bu bağlamda da erkek
sprinterler için verim modelimiz kondisyonel yetiler ve tekniksel özellikler
üzerine kurulmuştur.
YÖNTEM: Bu çalışmada Türkiye'de elit
düzeyde ve dereceleri 10.4-11.4 arasında(10.88+0.3) 22 sporcuda 100 m.verimini
belirleyen 13 veriminin ( 30 m ,50 m ,150m,200m,Durarak uzun, üç adım ,tam
skuat,yarım skuat,omuzlama) anket yardımı ile sorgulanması üzerine
kurulmuştur.Verim etmenleri belirleme atletizm öğretim yapıtları ve uzman
yazarların verileri ölçüt olarak alınmıştır. (Schmolinsky 1972,Baursfeld 1980 )
Verim etmenleri arasındaki ilişkiler ,çoklu kolerasyon analizi ile incelenmiş ,
farklı etmenlerin verimi etkileme düzeyleri çoklu regresyon analizi ile
saptanmıştır.İstatistik İşlemler Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri ve
Teknolojisi Yüksekokulu Bilgiişlem biriminde Microstat paket programı ile
gerçekleştirilmiştir.
BULGULAR
Bu
çalışmada 100 m koşu ortalaması 10.88+0.3 olarak bulunmuştur.Verim etmenlerine
ilişkin değerler çizelge 1'de verilmiştir.
30
m 40 m 50 m 150 m 200 m
Durarak uzun
3
adım 5 adım
3.82+0.11
sn 4.9+0.1 sn 5.96+0.17 sn 16.02+0.53 sn 22.4+0.5 sn 3.05+0.13 m
9.37+0.45
m 15.71+0.80 m
10
adım Tam skuat Yarım skuat Omuzlama
30.92+2.00
m 128.8+15.5kg 207.27+25.6 kg 86.36+12.6 kg
Çizelge 1: 100 m
Verim değerleri
Verim
etmenlerinin ilişkisel değerleri çizelge 2'de verilmiştir.
30
m 50 m 100 m 150 m 200 m
D.uzun D.3 adım D.5 adım
30
m 1.00000
50
m .67281 1.00000
100
m .61397 .91655 1.00000
150
m .47055 .82218 .82012 1.00000
200
m .28609 .74487 .80360
.82248 1.00000
D.uzun -.54284 -.56356
-.48520 -.44718 -.42620 1.00000
D.3
Ad. -.58877 -.47877 -.49465
-.33690 -.31778 .74188 .1.00000
D.5
Ad. -.51430 -.27774 -.3360
-.19252 -.17833 .70808 .89648
1.00000
D.10
Ad. -.52474 -.75815 -.79385
-.57209 -.66367 .64335 .75088
.67669
Tam
skuat -.25583 -.27627 -.36390
-.16096 -.30760 .36293 .53805 .43823
Yarım
skuat -.29045 -.36942 -.42993
-.28288 -.37864 .34905 .10117
.37488
Omuzlama .30999 .29916
.33690 .41626 .27099 .11387 .17586 .26356
40
m .59841 .87266 .84529
.62621 .66739 -.44303 -.41302
-.26617
D.10 Ad. Tam
squat Yar. squat Omuzlama 40 m
D.10
Ad. 1.00000
Tam
squat .57192 1.00000
Yar.squat .58692 .69317
1.00000
Omuzlama .14914 .30581
.10019 1.00000
40
m -.75598 -.40181
-.47812 .25138 1.0000
Çizelge 2: Verim
etmenlerinin ilişkisel değerleri
Koşular içerisinde 50 m , 100 m koşusu ile en yüksek ilişkiyi
göstermektedir.(r=0.91) İkinci olarak 40 m koşusu (r=0.84) üçüncü olarak 150 m
koşusu (r=0.82)
dördüncü olarak 200 m (r=0.80 ) beşinci olarak da 30
m (r=0.61 ) koşuları ilişki göstermektedir. ( P ( <0.05)
Sıçrama testleri içerisinde ile 100 m
koşusu ile en yüksek ilişkiyi Durarak 10 adım (r=0.79) göstermektedir.Durarak
uzun , 3 adım , 5 adım ilişkileri anlamlı olmasına karşın Regresyon analizi ile
saptanan 100 m.yi belirleyen verim etmenleri çizelge 3'de gösterilmiştir.
100 m. Verim modeli ise 100m=4.0955759+0950952(50 m)+0.149280 (150 m)-042553 (Durarak 10 adım SH ± 0281859
R2= 0,88 F=45.051619 P<0.0001 olarak bulunmuştur.
Regresyon
analizi yardımı ile saptanan istatiksel normlar çizelge 4'te gösterilmiştir.(
Bak çizelge 4 ) Bu saptamada sapmalar dikkate alınmadan doğrusal regrasyon
ilişkileri kullanılmıştır.Durarak uzun durarak üç adım , durarak 5 adım değerleri ve halter değerleri ile 100 m
değeri arasında doğrusal bir ilişki bulunmadığından değerlendirilmemiştir.
Derece 10.04
10.05 10.06 10.07 10.08 10.09 11.0 11.1
11.2 11.3 11.4 SH
30
m 3.53 3.59
3.65 3.71 3.77 3.83
3.89 3.95 4.01 4.07
4.13 +?0.17
40
m 4.68 4.73
4.77 4.82 4.86 4.91
4.95 5.00 5.04 5.09
5.14 +?0.17
50
m 5.68 5.74
5.80 5.86 5.92 5.98
6.03 6.09 6.15 6.21
6.27 +?0.10
150
m 15.28 15.48
15.68 15.88 16.08 16.29 16.49 16.69 16.89 17.09 17.29 +?0.19
200
m 21.38 21.60
21.81 22.05 22.23 22.44 22.65
22.86 23.08 23.29
2350 +?0.18
Durarak
10 ad. 34.66 33.88 3310 3233 3155 30.77
30.00 29.22
2844 2767
2689 +?0.20 m.
Çizelge
4: 100 m. için istatiksel normlar
TARTIŞMA:
Çeşitli ülkelerde geliştirilen 100 m. koşu için verim modelleri ( Bak
çizelge 5,6,7) ile araştırmalarda bulunan sonuçlar karşılaştırıldığında değişik
açılardan farklı ve benzer değerler gözükmektedir.
30
m 50 m 100 m 150 m 200 m D.uzun
D. 3 Ad. D. 5 Ad. 10 Ad
3.74-3,77 5.46-5.51 10.2-3 20.5-20.7
3.78-3.81 5.52-5.57 10.4-10.5 20.8-20.9
270-300 m 850-910 14.60-15.60 33 m
3.82-3.85 5.58-5.63 10.5-10.6 21.0-21.1 (10.4-11 sn)
(10.4-11 sn) (10.4-11 sn)
4.04-4.08 5.88-5.93 10.8-10.9 21.9-22.1
4.19-4.24 6.06-6.12 11.-11.1 22.1-22.6
4.31-4.36 6.20-6.26 11.3-11.4 22.9-23.1
Çizelge
5 : Sprinterlerin norm değerleri ( Frank Dick 1988)
100m 30m 50m 150m 200m Durarak uzun Durarak 3 Ad. 10
adım
10.2-10.4 3.85-3.95 5.55-5.65
15.0-15.2 20.4-7 300-310 9.50-10
m 35-76
10.5-10.7 4.05-4.15 5.8-5.9
16.8-15.8 21.0-21.5 290-300 8.50-9 m 34-35
11.0-11.3 4.20-4.30 6.0-6.2
16.7-17.1 22.05-228 280-85 800-8.20 31-32
Çizelge
6 : Sprinterlerin kontrol normları ( tabosnick 1982)
30
m 50 m 100 m 200 m
Durarak üç adım atlama
3.7 5.7 10.5 21.0 8.80+?20
3.8 5.8
10.7 21.4
3.9 5.9 10.9 22.0
+?0.1 +?0.1 +?0.2
+?0.2
Çizelge
7 : Sprinterlerde norm değerleri ( Petrovsky 1986 )
Bu çalışmada elde edilen 30 m (382+?0.11) 50 m (5.96+?0.17) değerleri ile Durarak uzun (3.05+?0.13),
Durarak üç adım (9.37+?0.45) Durarak 5 adım (15.71+?0.80) değerleri diğer modellerdeki
değerlere yakın ya da daha yüksektir. ( Bak çiz 5,6,7) Buna karşılık 150 m (
16.2+?0.53) , 200 m (22.4+?0.5) ile Durarak 10 adım (30.92+? 2.00 m )
değerlerinin ise daha düşük olduğu görülmektedir.Bu bağlamda Türkiyeli
sprinterlerde verimi belirleyici öğe olarak sprintte devamlılık yetisi
gözükmektedir.Bu bulgu Açıkada / Alpar (1990'ın) yaptığı araştırma sonucunda
ulaştığı "Türkiyeli Sprinterlerin 100 m verimlerinin 2.50 m.deki değerleri
belirlendiği" diğer bir değişle
sprintte devamlılıkla belirlendiği vargısını da desteklemektedir.Açıkada /
Alpar yaptığı araştırmada sprintte devamlılık ölçütü olarak 1ci ve 2ci 50m arasındaki zaman farkın ortalamasını
almış ve bu değeri 0.74 +?0.23 ) olarak bulmuşlardır.
Bizim yaptığımız araştırmada ise bu değer
1.04+?0.10 olarak elde edilmiştir.Bu değer ne kadar Açıkada/Alpar'ın bulgularından
daha iyi bir değeri gösterse de karşılaştırılan diğer değerlere göre daha
düşüktür.( Bak Çizelge 8 )
YIL YARIŞMA ORTALAMA
83 Dünya Atletizm Şampiyonası 1.18+?0.11
86 İtalyan Sprinterlerin Değerleri 1.25+?0.04
87 Dünya Kupası Bayanlar 1.21.8+?0.08
87 Dünya Kupası Erkekler 1.31.8+?0.12
88 Olimpiyatlar Bayanlar 1.26.8+?0.11
88 Olimpiyatlar Erkekler 1.28.4+?0.14
90 Türkiyeli Sprinterler 0.74+?0.23
Açıkada / Alpar
92 Türkiyeli
Sprinterler/Bağırgan
1.04+?0.10
Çizelge 8 :
Çeşitli Sporcularda 1. ve 2. 50 m
arasındaki fark
Diğer yandan
100 m verimini belirlemede öncelikli koşu etmenlerinden 50 m (r=0.91) ve
150 m (r=0.82) değerlerinde regresyon analizi yardımı ile elde ettiğimiz
değişim değerleri bu bulguları desteklemektedir:100 m.de 0.10 sn.lik bir
değişim için ( 10.78) 50m.de 0.06
sn.lik bir değişim (5.90) gerekirken 150 m.de ise 0.2 sn.lik bir değişim
(5.88) 100 m. ortalamasını (10.73 sn) yaparken bu değer 150 m. derecesinden 0.3
sn.lik bir değer ile sağlanmaktadır.( Bak çizelge 4) Bu bulgular çalışmamızdaki
sprinterlerin sprintle devamlılık yetisinin 100 m. verimlerini belirlediği
vargısını desteklemektedir.
Çalışmamızdaki sprinterlerin durarak
10 adım atlama değeri (30.92+?2 m) diğer modellerdeki düzeylerden (34-35) daha
azdır.Buna karşın çalışmamızdaki durarak 10 adım ile 50 m. arasında (r=0.75)
100 m. ile de (r=0.79) bulunmuştur.Bu bağlamda durarak 10 adım değerinde (
x=30.92+?2 m) diğer modellerde belirtilen değerlere (34-35 m) yaklaşan bir
biçimde 2.metrelik bir artış ise 100 m. derecesini 10.61+?0.10' a
indirmektedir.Bu bulgu Werschanky'(1972,214)nin uzun sıçrama değerlerindeki
artışların maximal hızı ve sprintle devamlılığı geliştirdiği vargısını
desteklemektedir.Diğer bir değişle durarak 10 adım modelimize verim belirlemede
sprintte devamlılık birlikte başat öğeler olarak gözükmektedir.Bu bağlamda da
durarak 10 adım değeri sprintlerde verim belirlemede önemli bir ölçüt olarak
gözükmektedir.
VARGI
VE ÖNERİLER: Bu
araştırmadaki bulgular ile diğer modeller karşılaştırıldığında Türk
sprinterlerinde farklı bir verim yapısı ile 100 m. verim modeli gözükmektedir. Genel
kanıya karşıt olarak Türkiyeli sprinterlerin kısa koşular (30-40-50) değerleri,
sıçrama kuvveti testleri (Durarak uzun , 3 adım, 5 adım) diğer modellerdeki
değerlerden yüksek olması.Buna karşın özel kuvvet ölçeri olarak durarak 10 adım
değeri ile sprinte devamlılık ölçütleri olarak 1ci ve 2ci 50 m değerleri
arasındaki zaman farkı değerleri ile uzun koşular (150-200 m) değerlerinin
düşük olması sprintte devamlılığın belirgin olduğu bu modeli ortaya
çıkartmaktadır.Bu bağlamda da sprinterlerin 100 m. koşu verimleri 50m, durarak
10 adım ve 150 m.nin başat verim öğeleri olduğu bir verim modeli ile
belirlenmektedir.(Bak çizelge 3) Diğer bir değişle sprinterlerin 100 m. koşu
verimlerindeki artış sprintte devamlılık düzeyinde gelişmeyle birlikte özel
kuvvet (ölçüt 10 adım ) değerinde artış ile sağlanabilir. Bu artışın niteliği
bu modelde belirlenen istatiksel norm değerlerinin bireysel normlarla
karşılaştırılarak işlevsel bir biçimde antrenman uygulanmasına aktarım düzeyine
bağlıdır.Diğer bir değişle gereklilik değerleri ile yapabilirlik düzeylerinin
arasındaki farklardan sporcuların güçlü ve zayıf yönlerinin değerlendirilip
antrenman amaçlarının biçimlendirilmesidir.
Diğer yandan durarak 10 adımın sprintte
devamlılık yanında teknikle bağlantılı olarak maximal hiz üzerinde etkili olması durarak
10 adim değerinin sprintlerde verimi
belirlemede
önemli bir ölçüttür vargısına ulaşmaktadır. Çalışmamızın bu vargısı
sprintte devamlılık üzerinde kurulan bu modelden yeni bir denenceyi de ortaya çıkartmaktadır.”100 m. Veriminde durarak 10 adım değerindeki
gelişim belirleyicidir.” Bu denence diğer
araştırmalarla sorgulanmalıdır.
KAYNAKÇA:
28)
Açıkada
C./ Alpar R: 100 m sprint koşusunun matematik modeli Spor Bilimleri 1.Ulusal
Sempozyumu Hacettepe Üniversitesi Yayını Ankara 1990
28)
Bağırgan T: Sürat Çalışmaları Ankara 1982
28)
_______:
Hentbolda Antrenman Ankara 1990
28)
Bauersfeld/scroter:
Grundlagen Der Leictathletik Sportverlag Berlin 1984
28)
Bondorcuk
A : leichtatletikschen wurfe Moskou 1984
28)
Chomenkov
L.S : lehrbuch des leichtathletik – trainers Moskou 1982
28)
Dick
F : Sprint in frauenleichtathletik şchors verlag 1988.s.215
28)
Dintimann
G/ Robert Word R : Sport speed leisure press champign, illinois 1990
28)
Dündar
U : Sürat antrenmanı içerisinde sıçrama egzersizlerinin önemi.Atletizm
dergisi 1
10)Grosser
M/ Brüggemann /Zintl : leistungssteuerung münschen 1986
11)
Güngör G: Sürat Koşuları Bölüm (1,2,3,4) Atletizm dergisi 2(1,2) ,
3(8-15),4(42-43) Ankara 1991
12)Harre
D: trainingslehre Berlin 1982
13)Kusnezow/Petrowsky/Schustin:
Modelmerkmele Von leichtathleten : Schorndorf 1979
14)Letzelter
H: Ziele, Methoden,und inholte des Krofttroinings Ahrensburg 1983
15)Letzelter
M:Troiningsgrundlogen Reinbek 1978
16)_______leistungsdiagnostik
und troiningsberoung in leichtotletik 20 , 627 Berlin 1979
17)Levcenko:
Kroftroining des sprinters in : leichtathletik 35, 122 Berlin 1982
18)Matwejew
L.P :Grundlagen des sportlichen troining Berlin 1981
19)Plotonow
/ Woizechovsky : Das training von schwimmern hoher klosse Moskau 1985
20)Petrowski
: Sprinttraining in : leichtatletik 2,38-40 Berlin 1986
21)Schmollnsky
: leichtathletik Berlin 1973
22)Tabotschnik
B: Sprinttroining in leichtotikletik 38,218-22 Berlin 1982
23)Thie
S/Schnabel: leistungsfaktören in Troining und wettkampf Berlin 1987
24)Tschine
P:Der aktuelle stand der Theorie des Troinings in leistungsport 3,5-9 Münster
1990
25)Werschonsky:
Sprunge im sprinttraining in leichtatkletik 20.235-265 Berlin 1974
26)_______:
krafttraining im sport Berlin 1972
27)_______:effektiv
tranieren Berlin 1988
28)Zasiorsky:
Korperlischen eigenschaften im Sport Berlin 1972